Op 24 mei 2024 heeft de Raad van de Europese Unie de Corporate Sustainability Due Diligence-richtlijn goedgekeurd. Vanaf 26 juli 2027 zullen de eerste bedrijven verplicht worden om mensenrechten en het milieu te beschermen in hun wereldwijde toeleveringsketens.
De kans bestaat dat de term due diligence - of 'passende zorgvuldigheid' - je al bekend in de oren klinkt. In de context van overnames, outsourcing en investeringen slaat het op een nauwgezet onderzoek naar mogelijke risico's die bij de andere onderneming spelen. Traditioneel ging de aandacht vooral naar een nauwkeurige en juiste boekhouding om geen onverwachte schulden of juridische problemen binnen te halen. Maar steeds meer houden financiële analisten ook rekening met risico's uit andere hoeken: gebrekkige IT-infrastructuur, slechte arbeidsomstandigheden, kwetsbaarheid voor de klimaatverandering, uitputting van grondstoffen of insectenplagen bijvoorbeeld.
De Corporate Sustainability Due Diligence Directive (CSDDD) van de Europese Unie spitst de principes van dat soort risico-onderzoek toe op mensenrechten en milieu, en past ze toe voor alle grote bedrijven. Een groot bedrijf zal actief moeten zoeken naar de negatieve impacts die voortvloeien uit zijn activiteiten en die van alle mogelijke businesspartners die actief zijn in zijn toeleveringsketen (upstream). Downstream gaat het om de distributie, het vervoer en de opslag van eigen producten, maar het gebruik van het product of de dienst door consumenten niet. En het bedrijf moet zowel actuele impacts op mens en milieu als potentiële toekomstige impacts onderzoeken.
Concreet? Als een bedrijf problemen zoals kinderarbeid, uitbuiting, vervuiling of verlies aan biodiversiteit aantreft in zijn toeleveringsketen, dan zal het actie moeten ondernemen. De zwaarste impacts moeten eerst worden aangepakt, vervolgens de minder ernstige: die prioritering moet de aanpak haalbaar houden. Dat betekent dus dat het bedrijf actief zijn leveranciers moet engageren om die stappen te zetten.
Op 5 juli 2024 werd de richtlijn gepubliceerd in het Publicatieblad van de Europese Unie. In de originele tekst van de Europese Commissie stond nog expliciet de term ‘waardeketen’ (activiteiten in verband met de productie van goederen of de verlening van diensten inclusief alle upstream- en downstreamactiviteiten), nu spreken we over de ‘activiteitenketen’. Bovendien zijn gereglementeerde financiële ondernemingen alleen nog onderworpen aan de CSDDD voor het upstreamdeel van hun activiteitenketens.
Dit zijn enkele hoofdverplichtingen uit de CSDDD:
Verschillende Europese organisaties, waaronder de Commissie, zullen praktische instrumenten uitwerken die als leidraad kunnen dienen om aan de verplichtingen te voldoen. Die ‘richtsnoeren’ kunnen bijvoorbeeld de vorm aannemen van ‘modelcontractbepalingen’. Ook voor specifieke sectoren of specifieke negatieve effecten zal de Europese Commissierichtsnoeren voorzien, net als voor de wisselwerking tussen de CSDDD en andere richtlijnen.
Europa laat lidstaten ook de mogelijkheid om boetes op te leggen aan bedrijven die inbreuken plegen. Bedrijven zouden bovendien wettelijk aansprakelijk gesteld kunnen worden onder bepaalde voorwaarden.
Dat hangt af van de fase waarin we ons bevinden.
Ook ondernemingen die in de EU franchise- of licentieovereenkomsten hebben gesloten in ruil voor royalty’s vallen onder de CSDDD. Dan moeten die royalty’s wel meer dan 22,5 miljoen euro bedragen, en moet het bedrijf een wereldwijde omzet hebben gehaald van minstens 80 miljoen euro.
Kleine en middelgrote ondernemingen zijn in principe vrijgesteld. Als ze tot de waardeketen van een groter bedrijf behoren, zullen ze wel gevraagd worden om gelijkaardige inspanningen te doen. De richtlijn voorziet daarom in bijkomende steunmaatregelen voor kmo's.
Het belang van respect voor mensenrechten en milieu is niet alleen een zaak van moraliteit. We zien steeds vaker dat de toeleveringsketen van ondernemingen in het gedrang komt door de klimaatverandering, biodiversiteitsverlies, vervuiling, ontbossing … Ook sociale wantoestanden vormen een direct risico voor de reputatie en het functioneren van een bedrijf, denk maar aan de instorting van de Rana Plaza-textielfabriek. Due diligence is met andere woorden geen doel op zich, maar een tool om als bedrijf een positieve impact te creëren.
Door due diligence correct toe te passen, krijgen ondernemers ook zicht op de risico's waar ze zélf aan blootgesteld worden en kunnen ze preventief optreden. Dat kan gaan om risicofactoren op bedrijfsniveau – denk aan een zakenpartner wiens bedrijf niet onder de richtlijn valt – maar evengoed om geografische, contextuele, of sectorale risicofactoren. In conflict- en hoogrisicogebieden zullen schendingen van de mensenrechten zich bijvoorbeeld vaker voordoen en ernstiger zijn. Zowel investeerders als consumenten verwachten dat soort risicomanagement nu van bedrijven, maar ze hebben er niet altijd voldoende zicht op.
Een overzicht van de volgende stappen:
Moet je bedrijf nog zijn eerste stappen zetten op het vlak van due diligence? Onze consultants staan je graag bij. Contacteer ons op mail@pantarein.be.
